موضوع: نظر سوم/ وجوب قسمت/ خلاصه
خلاصه آنچه در بحث قسمت بیان شد:
1- در نظر سوم در سه موضوع بحث می شود:
الف: قسم،
ب: نشوز،
ج: شقاق.
و در قسم بحث ما در دو مقام است:
الف: قسم از کدام قسم از اقسام حقوق است.
ب: لواحق قسم. 16/6/92
2- در باب اقسام قسم در دو حجت بحث شد:
الف: حقی که مختص به زن یا مرد است و حقی که مشترک بین مرد و زن است.
ب: مختصات قسمت. 16/6/92
3- جهت اول: آنچه از کتاب، سنت و اجماع استفاده می شود این است که سه قسم حق بین زن و مرد است:
الف: حقوقی که زن به گردن مرد دارد مثل انفاق.
ب: حقوقی که مرد به گردن زن دارد مثل استمتاع.
ج: حقوقی که مشترک بین مرد و زن است. مثل قسمت. 18/6/92
4- جهت دوم (کیفیت قسمت): مختار ما
این شد که قسمت از حقوق مشترک بین زن و مرد است. به دلیل روایات و اشتراک
زن و مرد در ثمره (استمتاع و استیناس) قسمت می باشد. 18/6/92
5- اقوال در زمان وجوب قسمت، سه قول بود:
الف: زمان وجوب قسمت، از ابتداء عقد است.
ب: زمان وجوب قسمت، بعد از شروع قسمت است مطلقا.
ج: زمان وجوب قسمت، بعد از شروع قسمت است اگر چند زن وجود داشته باشد. که مختار ما هم همین قول بود. اما گفتیم احوط این است که قسمت از ابتدا عقد حتی با یک زن هم واجب است. 20/6/92
6- مختار ما به تبع بزرگان و با توجه به روایات این بود که قسمت اختصاص به زن دائم دارد و این حق برای زن متعه واجب نیست. 23/6/92
7- ظاهر بعضی کلمات بزرگان این بود که اگر
مرد یک زن داشت، مرد باید از هر چهار شب، یک شب را نزد او به عنوان قسمت
باشد، و احوط این است چون قسمت برای یک زن تنها واجب نبود. 23/6/92
8- در زمان قسمت، پنج قول وجود دارد:
الف: زمان قسمت فقط شب است. این قول به مشهور نسبت داده شد.
ب: زمان قسمت شب به همراه مقداری از روز است.
ج: زمان قسمت شب است اگر چه همراه با زیادی باشد اما به این شرط که که ظلم و جور بر دیگری نباشد. این قول مختار صاحب جواهر بود که مختار ما هم همین است.
د: زمان قسمت شب است با زیادی سه روز. این قول نسبت به شیخ داده شده است.
هـ: زمان قسمت شب است با زیادی هفت روز. این قول به اسکافی نسبت داده شده است. 15/6/92
9- اگر چهار زن را در یک زمان عقد کرد، دو قول بود:
الف: با قرعه معین کند که کدام مقدم است.
ب: خود مرد مختار است که هر کدام را خواست مقدم کند.
مختار ما قرعه بود. 30/6/92
10- آیا قسمت با خوابیدن کنار زن حاصل می شود یا صرف بیتوته و در خانه زن حاصل می شود. مشهور قول اول را ذکر کرده اند که مختار ما هم همین بود. اما مقاربت به حکم اجماع واجب نیست. 31/6/92
11- زمانی که قسمت در آن واجب است، شب
متعارف برای اکثر مردم است که زمان استراحت آنها شب است و روز باید دنبال
معاش و کار بروند. اما اگر مساله برعکس شد که مرد شب کار می کرد، زمانی که
باید قسمت کند، روز است. 1و2/7/92
12- زمانی که قسمت می شود، به نسبت زنها فرق دارد و سه سبب برای این تفاوت ذکر شده است:
الف: حریت، اگر یک زن حر بود و دیگری کنیز بود، زمان مقسوم برای حر دو برابر کنیز است.
ب: اسلام، اگر یک زن مسلمان بود و دیگری کتابیه بود، زمان مقسوم برای مسلمان دو برابر کتابیه است.
ج: تجدید نکاح، اگر مردی زن دیگری را گرفت و باکره نیست، سه روز اول مختص او است و اگر باکره است، هفت روز اول مختص او است. 2/7/92
13- زمان مقسوم برای امه نصف حره و برای کتابیه نصف مسلمان و برای زن جدید اگر باکره بود هفت شب و اگر باکره نبود سه شب است و این مختار ما بود. 2/7/92
14- نسبت به زن جدید، زمان سه روز یا هفت روز دو قول است. بنابر قول بعض از علماء و مختار خودمان، باید این زمان پشت سر هم باشد و در این زمان برای زن جدید، فرقی بین مسلمان و کافره و حره و امه نیست. 8/7/92
15- اگر زنهای جدید در یک زمان بود، برای انتخاب تقدم یکی، چند قول است:
الف: بعضی گفته اند قرعه زده می شود.
ب: انتخاب به عهده مرد است.
ج: به ترتیب عقد، نزد آنها می رود.
مختار ما قول اول - قرعه - است. 8/7/92
16- اگر مرد خواست زنی را همراه خود سفر ببرد، این سفر بر دو قسم است:
الف: سفر نقله: می خواهد از شهری به شهر دیگر منتقل شود.
ب: سفر غیبت: برای کار می رود و می خواهد به شهر خود بر گردد. 9/7/92
17- بعضی از فقها گفته اند که در سفر نقله قضاء واجب است اما در سفر غیبه قضاء نیست، و بعضی گفته اند که مطلقا قضاء واجب نیست.
مختار ما این است که باید تفصیل قائل شد که
اگر سفرهای مثل قدیم با اسب و... بود که سختی زیاد داشت، قضاء ندارد، اما
اگر سفر مثل سفرهای الان است که خوش گذرانی است، قضاء دارد. 9/7/92
18- گفتیم مستحب است که اگر مرد می خواهد
یکی از زن ها را به همراه خود به مسافرت ببرد، قرعه بزند. و گفتیم که در
انفاق، مقاربت و... مستحب است تساوی بین زنها رعایت شود. 13/7/92
19- مختار ما به تبع شرایع این است که تعیین مکان برای قسمت، به دست مرد است. 3/7/92
20- می توان گفت که اینکه برای مرد جایز است
که زن را منع از حضور در عیادت و بیرون رفتن کند، باید مقید شود به جایی
که این رفتار مرد موجب طلاق نشود، و الا اگر موجب طلاق شود، این منع صحیح
نیست، چون نقض غرض در استمتاع می شود و روایاتی که دال بر جواز است، با
روایات مذمت طلاق از حجیت می افتد.
اصول
موضوع: حجیت ظن/ حجیت ظاهر/ خلاصه
بحث در تفصیل مرحوم میرزای قمی به اتمام رسید.
خلاصه آنچه در تفصیل ایشان بیان شد:
1- از فرمایشات مرحوم قمی در بحث حجیت ظواهر سه مطلب استفاده می شود:
الف: حجیت ظواهر مخصوص مقصود بالافهام است و غیر مقصودین را شامل نمی شود.
ب: اخبار و روایات برای ما که در عصر غیبت هستیم، به عنوان ظن خاص حجت نیست.
ج: انسداد باب علم و علمی برای ما به نسبت به معظم فقه پیش می آید، و باید به هر ظنی عمل کنیم. 7/7/92
2- دلیل محقق قمی بر عدم ظهور اخبار برای ما، تقطیع روایات است که هر قسمتی از روایات در یک مبحث خاص بیان شده است. 7/7/92
3- برای هر یک از اصل عدم غفلت و اصالت الظهور، منشاء مستقلی وجود دارد
و از حیث مورد هم بین این دو اصل عموم و خصوص من وجه است. 8/7/92
4- به نظر ما تقطیع اخبار به وسیله امثال کلینی مخلّ به ظهور اخبار نیست. 8/7/92
5- صاحب منتقی الاصول در ابتدا تفصیل میرزای قمی را قبول کردند. 10/7/92
6- ما در عصر غیبت مقصود به افهام فرمایشات ائمه هستیم، چه مقصود به
افهام خصوص مشافهین باشد و یا اعم از مشافهین و غیرمشافهین باشد. چون بنا
بر اینکه مقصود خصوص مشافهین است، ما مقصود به افهام روایات هستیم به خاطر
اینکه ما مقصود بالافهام کتب حدیث هستیم. و بنا براینکه مقصود بالافهام اعم
باشد، ما مقصود به افهام فرمایش خود امام هستیم. چون فرمایش امام برای
موجودین و معدومین است. 13/7/92
7- اخفاء متکلم، کلام خودش را از غیرمقصود به افهام، دلیل بر این است
که که این کلام خود به تنهایی کاشف از مراد جدی متکلم است. 15/7/92
8- مختار ما این است که صاحب منتقی تفصیل
مرحوم قمی را مطلقا قبول ندارد، بلکه تفصیل ایشان را در غیر باب اقرار قبول
دارند، اما در باب اقرار این تفصیل را قبول ندارند. 15/7/92
9- محقق ایروانی تفصیل مرحوم قمی را قبول کرده است، اما مطلقا این
تفصیل را قبول نمی کند، بلکه در صورتی که شک داشته باشیم که عین آنچه به
مقصود رسیده، به غیر مقصود هم رسیده، این تفصیل را قبول می کند، اما اگر
احراز شد که عین آنچه به مقصود رسیده، به غیر مقصود هم رسیده، باید گفت
ظهور مطلقا حجت است. 15/7/92
10- مختار ما این شد که تفصیل منتقی به تفصیل محقق ایروانی بر می گردد. 15/7/92
11- مختار ما تفصیل محقق ایروانی است که در حقیقت حرف منتقی هم به این برمی گردد. 15/7/92
12- بنابر اینکه ما شک در حجیت ظواهر داشته باشیم که آیا مطلقا حجت
است، یا فقط برای مقصودین به افهام و مثل او (کسی که احراز کند تمام آنچه
برای مقصود نقل شده به او هم رسیده) حجت است، در این صورت قدر متیقن از
سیره که دلیل حجیت ظهور بود، این است که تفصیل محقق ایروانی صحیح باشد.
15/7/92
13- بین مختار ما در اینجا که تفصیل محقق ایروانی باشد و مختار ما که
در قبل که قول دوم (حجیت ظهور برای کسی که ظن به خلاف نداشته باشد) را قبول
کردیم، تنافی وجود ندارد. چون کسی که ظن به خلاف ندارد، می داند که آنچه
برای مقصود نقل شده به او رسیده است.